Merkez bankalarının enflasyonla mücadele silahlarının en güçlüsü, şüphesiz faiz oranlarıdır. İkisi arasındaki ilişki "faizleri arttırırsak enflasyon düşer, azaltırsak enflasyon yükselir" şeklindedir. Fakat neden böyledir? Kabaca talepteki değişimden dolayı diyelim ve şemamız üzerinde tek tek nelerin etkilendiğini anlatalım.
Official Rate(Resmi Faiz): Yani merkez bankası'nın belirlediği kısa vadeli faiz. Bundaki değişimin diğer parçaları nasıl etkilediğini inceleyeceğiz. Kolaylık açısından faizlerin yükseldiğini varsayalım, düşmesi durumunda da bütün söylediklerimin tersi gerçekleşecek.
Market Rates(Piyasa faizleri): Merkez bankası faizleri yükselttiğinde, piyasadaki faizler de hemen tepki verecektir. Yani bankalar da kısa vadeli faizlerini yükseltecektir. Fakat uzun vadelilerin tepkisini bilmek daha zor, çünkü uzun vadeli faizler piyasanın geleceğe dair beklentilerini de yansıtır. Kısaca kısa vadeli faizleri merkez bankası, uzun vadelileri piyasa oyuncuları belirler diyebiliriz.
Asset Prices(Varlık Fiyatları): Faizler yükseldiğinde, tahvil ve hisse senedi fiyatları düşer. Tahvil fiyatları düşer çünkü beklenen nakit akışları daha yüksek bir oranla iskonto edilecektir. Aynı şekilde hisse senetlerinin beklenen getirisinin şimdiki değeri daha az olacaktır. Fiyat hesaplamayı bilmeyenler için biraz karışmış olabilir, şöyle diyelim; 1 yıl sonra 100 lira alacaksınız. Faizler 15%'ken bunun değeri 86.95TL'dir. Fakat faizler 20%'ye çıkarsa, yatırımcı da artık 20% getiri isteyeceğinden, elinizdeki 100Tl alacağın değeri 83.33'e düşer. Tahvil değeri hesaplamayla ilgili bir yazı yazarım yakında. Diğer bir varlık grubu ise fiziksel varlıklar yani evler... Ev alırken borçlanmak oldukça yaygın olduğuna göre, borçlanma maliyeti(faiz) arttığında, ev alanların sayısı da azalacaktır. Bu da ev fiyatlarının artışında bir azalmaya, ve bazı özel durumlarda ev fiyatlarında düşmeye sebep olabilir(ev fiyatları için faiz artarsa ev fiyatları düşer demek o kadar kolay değil)
Expectations/confidence(Beklentiler/güven): Bireyler açısından bakıldığında, faizler arttığında harcamaları kısma eğilimi beklemek mantıklı. Çünkü artık tasarruf ettikleri miktara daha fazla getiri elde edebilecekler. Ayrıca varlık fiyatlarındaki düşüş de, servetleri azalan bireyleri daha fazla tasarruf etmeye yönlendirecektir. Bu da genel talepte bir düşüşe neden olacaktır.
Şirketler açısından bakıldığında ise, faiz arttırımı, yine harcamaları kısma anlamına gelecektir. Borçlanmak daha pahalı olacağı için, bazı yatırımlar ertelenecek, ya da iptal edilecektir. Faizler 10%'ken kabul edilecek bir proje, 15%'e çıktığında reddedilebilir, çünkü artık getirisi riski karşılamıyordur. Ayrıca faizler yükseldiğinde kur da düşeceğinden, özellikle ihracat yapan şirketler için yatırımlar daha da azalabilir. Çünkü artık ihraç edilen mallara talep azalacaktır.
Exchange Rate(Kur): Kuru etkileyen bir çok farklı şey olsa da, bir ülkede gerçekleşen faiz arttırımının o ülkenin parasının değer kazanmasıyla sonuçlanması beklenir. Bu da ithalat fiyatlarını düşürür, özellikle enerji fiyatlarının düşmesinin enflasyona büyük etkisi olur.
Faiz değişimi başka birçok şeyi de etkiler fakat en önemlilerinin bunlar olduğu kabul edilir. Bu faktörlerin hepsi birleştiğinde, azalan talep ve ithalat maliyetlerinin düşmesi ile birlikte enflasyonda da bir azalma beklenir. Tabii bu hemen gerçekleşen bir şey değildir, sonuçların netleşmesi en az 2-3 çeyrek sürecektir.
Bu arada şemada tek tek bahsetmediğim kısımlar da oldu, onların da Türkçe karşılıklarını vereyim, aslında hepsinden bahsettim zaten diğer başlıklar altında:
Domestic demand: Yerel talep
Net external demand: Dış talep
Total demand: Toplam talep
Domestic Inflationary Pressure: Yerel enflasyonist baskı
Import Prices: İthalat fiyatları
Para Teorisi
YanıtlaSilyararlı bir blog teşekkürler .
YanıtlaSil