Arbitraj Nedir? Nasıl Yapılır?

Uzun zamandır tanımlar etiketine bir şey yazmamıştık, arbitrajla devam edelim.

Arbitraj, risksiz kazançtır. Risk almadan kazanç elde edebilmek herkes için muhteşem olduğundan, bu tarz fırsatlar yakalandığında hemen değerlendirilir, değerlendirildikçe arbitraj fırsatı da ortadan kaybolur.

Piyasalara girmeden hayattan bir örnekle başlayalım. Diyelim ki bir ürün Ankara'da 5 TL, İstanbul'da ise 7 TL'den alıcı buluyor. Ankara'da alıp İstanbul'da satarak risksiz kazanç elde edebiliriz. (Tabii nakliye maliyetinin 2 lirayı geçmemesi gerek) Bu durum sermaye piyasalarında yapıldığında, Ankara'dan alıp İstanbul'da sattıkça fiyat Ankara'da yükselip İstanbul'da düşecek ve sonunda eşitlenip arbitraj olanağını elimizden alacaktır. Bu yüzden böyle fırsatlarda olabildiğince hızlı davranmak gerekir.

Şimdi herkesin kolaylıkla yapabileceği bir tür olan zaman arbitrajına bir bakalım:

Vob'da Aralık 2010 vadeli dolar kontratı Cuma günü 1,5980'den kapandı. Spot piyasalarda ise 1.5530'dan işlem görüyor. Pazartesi günü gidip döviz bürosundan Ş1000 alsak, yine aynı gün VOB'da aralık vadeli dolar kontratını satsak, aradaki 0.0450'lik fark, hiçbir riske tabii olmadan cebimize girecektir. Çünkü 31 Aralık 2010 günü bu iki kıymetin fiyatı eşitlenecektir.

Bu tarz "zaman" arbitrajlarında arbitraj fırsatı hemen kapanmaz, çünkü bu getiriyi elde edebilmek için paranızı Aralık 2010'a kadar dolara bağlamanız gerekir. Bu yüzden arbitrajın getirisini başka bir risksiz enstrümandan elde edebileceğiniz getiriyle kıyaslamak gerekir. Örneğimizin kolaylığı için TC Hazine kağıtlarını risksiz farzedelim. Eğer bu zaman arbitrajından elde edeceğiniz getiri Aralık 2010 vadeli hazine kağıtlarından fazla ise, o zaman herkes bu spotta alış-vob'da satış
işlemini yapacak, ve getiriler eşitlenene kadar alım-satım olacak, böylece arbitrajın getirisi diğer risksiz enstrümanlarla eşitlenerek arbitraj fırsatı/karlılığı ortadan kalkacaktır. Eğer başından beri arbitraj getirisi hazine kağıdından az ise bu işlemin tersi (spotta açığa sat, vob'da al, açığa satıştan gelen parayı hazine kağıdına yatır) yapılarak yine getiriler eşitlenecektir.

Bu yüzden teorik olarak futures piyasalarındaki fiyatın "spot*(1+ risksiz getiri)" olması gerekir fakat tabii ki piyasada her zaman bu şekilde oluşmaz. İşlem maliyetleri vardır, ayrıca piyasa sadece arbitrajcılardan oluşmaz, piyasa beklentilerine göre hareket eder vadeli işlem sözleşmeleri...